กระดิ่งพาฟลอฟ แมวขโมย และนายคนหนึ่ง

 

1.

อ่านสนุกและมีแง่มุมให้คิด ตีความ ให้ความหมายมากมาย ทว่ากลับหยิบอ่านและหยิบวาง บ่อยครั้ง  สมาธิหลุดลอย เตลิดเปิดเปิงหลายรอบ หลายครา ยิ่งในเวลาที่เจ้า Smartwatch รุ่นล่า ที่ข้าพเจ้าเชื่อมต่อกับ Smartphone ส่งข้อความทุกการแจ้งเตือน ไม่หยุดหย่อน Facebook Tiktok E-mail Line  การโทรเข้า ข้อความและอื่นอีกมามากมายในแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียต่าง ๆ ยังไม่นับรวมถึงความอัจฉริยะ ตรวจจับ การนับค่าสถิติทางสุขภาพ

ชวนให้นึกถึงการทดลองและการค้นพบอันโด่งดังของไอวาน พาฟลอฟ’ (Ivan Pavlov) ที่ทดลองสั่นกระดิ่งแล้วสุนัขน้ำลายไหล  อันเป็นเงื่อนไขสำคัญที่เกิดจากการจัดวาง สร้าง/ ทำให้เกิดการเรียนรู้ผ่านการสั่นกระดิ่ง กระทั่งน้ำลายเมื่อได้ยินเสียง ซึ่งเขาเรียกสิ่งนี้ว่า “การเรียนรู้แบบมีเงื่อนไข”  หรือ “Classical Conditioning”

Ivan Pavlov

นักจิตวิทยาในยุคสมัยของการสื่อสารและความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีเช่นปัจจุบัน  ได้เปรียบเปรยไว้อย่างเจ็บแสบว่า นี่คือยุคที่มนุษย์น้ำลายไหลอยู่ตลอดเวลา ทั้งในยามหลับหรือยามตื่น แพลตฟอร์มออนไลน์ และโซเชียลมีเดียกำลังกลายเป็น “หลุมดำ” ดูดกลืนทุกสิ่งอย่างไปจากมนุษย์ ด้วยมวลและแรงอันมหาศาล แม้กระทั่ง “ความเป็นมนุษย์”

พฤติกรรม “Doomscrolling” หรือ “Doomsurfing”   กำลังลดทอนความเป็นมนุษย์ สร้างความสั่นคลอนเปราะบางอันล่อแหลม เสี่ยงแตกสลายของสังคม-ชุมชน

มีรายงานการศึกษาที่ชวนใจหาย ให้ตกใจว่า ความสามารถในการจดจ่อ มีสมาธิ โฟกัส กับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง เพียง 47 วินาที เท่านั้น ในปัจจุบัน

ในห้วงนั้น ข้าพเจ้าวอกแวก สูญเสียสมาธิ และหลุดโฟกัส---การอ่าน

 

2.

            ข้าพเจ้าไม่ชอบสัตว์ และไม่เคยเลี้ยงสัตว์ใด ๆ มาก่อน ?

            กระทั่งการมาถึงของเจ้าแมวหลง แมวจรตัวหนึ่ง แม้จะพยายามอย่างที่สุด ในการไล่ให้ไป ไกลจากบ้าน กอรปกับสภาพสะบักสะบอก แผลเหวอะหวะทั้งตัว  รู้สึกสงสาร ฝืนใจ ตัดสินใจให้ข้าวให้น้ำ จับใส่ยา ทำแผล นานวันเข้าเจ้าแมวหลง แมวจร ก็ไม่ไปไหนอีกเลย จากริมรั้วสู่ชายคาข้างบ้าน ย้ายมานอนหน้าบ้าน ก่อนย่องเงียบ วิสาสะเข้าไปอยู่ในบ้าน ย่ามใจ เดินไปเดินมาในครัว ห้องสมุด บ้านชั้นบน ชั้นล่าง รู้ตัวอีกทีมันกลายเป็นส่วนหนึ่งครอบครัว-สมาชิกของบ้านไปเรียบร้อยแล้ว ไม่รู้เนื้อรู้ตัว

            พฤติกรรมหนึ่งที่ข้าพเจ้าสัมผัส รับรู้จากแมวหลง คือ พฤติกรรมที่ “ย่องเงียบ” ล่องหน หายตัว และปรากฏตัวอย่างปริศนา เงียบเชียบ เงียบงัน ไม่รู้ตัว และจะพลันส่งเสียง ดึงดูดความสนใจ ในยามปรารถนา  ต้องการ บางสิ่งอย่าง ในบางห้วงยามเจ้าแมวดั่งเจตนายั่วเย้า สร้างโลก/ พื้นที่ส่วนตัวที่เป็นอิสระระยะราวสายตา เล่นสนุกสนาน เพลิดเพลิน จดจ่อกับสิ่งเล็กๆ ง่ายๆ รอบตัว แค่ฝาขวด กระดิ่ง หรือกระทั่งปากกา

ข้าพเจ้ายิ้มตาม แอบดู อยู่ห่างๆ ระแวดระวังที่จะไม่ให้รุกล้ำพื้นที่ส่วนตัว และ/หรือ ขัดจังหวะ “สุข” ในโลกที่เธอสร้าง ยามอุ้มหรือปล่อยให้วิ่งที่สนามหญ้าข้างบ้าน เธอจะสอดส่ายส่ายตา จดจ้อง จดจ่อ มองหา สังเกต เรียนรู้สิ่งต่าง ๆ รอบตัว ด้วยแววตาที่กระตือรือร้นและตื่นตัวอยู่ตลอดเวลา   

ฤ บางความสุข ไม่ต้องเรียกหา ดิ้นรน ไขว่คว้า ทว่า........? Life Coach สี่ขา บอก ‘นุดทาสแมว’ หน้าใหม่ในวงการแบบเงียบๆ ไม่อวดโอ่   

            มีจุดเริ่ม มีจุดหมาย เมื่อเริ่มนับ 1 ย่อมมี 2 และ ? ? ตามมา !  

กลับกัน คล้ายกัน...ในยามเรียกหา มักล่องหน หนีหาย ไร้ร่องรอย ยามนิ่งเฉย ทอดน่อง อ้อยอิง ออดอ้อน คลอเคลีย มีปรัชญา แง่มุมให้เรียนรู้ต่อเนื่องจากเธอ ! ผู้สร้างรอยยิ้ม มิตรภาพ และความเบิกบาน ในพื้นที่ที่เรียกว่า “บ้าน”   

            ในฐานะ “หน้าใหม่” ของวงการ ข้าพเจ้าไม่พบพฤติการณ์การเป็นแมวขโมย เข้าใจว่าส่วนสำนวนแมวขโมย หรือ “Cat burglar”  ที่ถูกนำมาใช้ครั้งแรกในภาษาอังกฤษ เมื่อราวปี 1907 ในประเทศอังกฤษก็ ไม่น่าจะหมายถึงพฤติกรรมของแมวจริง ๆ  หากใช้อุปมาถึงนักย่องเบา ตัวยง ที่มีความสามารถ ฉลาดในการปีนป่าย คล่องแคล่ว ถอดสลักกลอน ขโมยทรัพย์สินภายในบ้านของผู้อยู่อาศัยในย่านสตรีทแธม (Streatham) ประเทศอังกฤษ ได้อย่างเงียบเชียบ ง่ายดาย และไร้ร่องรอย  นามอาร์เธอร์ เอ็ดเวิร์ด ยัง (Arthur Edward Young) และใช้กันเรื่อยมา โดยใช้แมวเป็นสัญลักษณ์ของวายร้าย/ ตัวร้าย หรือแพะรับบาปในยามบางสิ่งบางอย่างหายไป ไร้ร่องรอย

3.

            ข้าพเจ้าหันกลับไปใช้นาฬิกาแบบQuart เรือนเดิม ที่ใช้งานมานานกว่า 29 ปี (เปลี่ยนถ่านไปหลายก้อน เปลี่ยนสายไปหลายหน แต่ไม่เคยเปลี่ยนใจไปจากคนมอบ ?) ไร้การเชื่อมต่อใด ๆ ไม่มีสิ่งใดให้พะวักพะวง นิ่ง จดจำและดำดิ่ง “กับสิ่งที่ทำ”

            เพียงง่ายๆ เท่านั้นเอง Life Coach ทำให้เห็นอีกรอบ อีกครา ข้าพเจ้าสังเกต  

             หายใจลึก ๆ นั่งให้นิ่ง จดจ่อ ดำดิ่ง ตั้งสมาธิ มีโฟกัส ลงมือทำอย่างมุ่งมั่น ตั้งใจ ไม่ละสายตาจากเป้าหมาย ข้าพเจ้ากระซิบบอกตัวเอง บอกกับทีมงาน  อย่างนั้น

 

[*] ไอเดีย/ ความคิดจากการอ่านหนังสือโลกไร้โฟกัส (Focus Stolen : Why You can’t Pay attention),  ฐณฐ จินดานนท์ แปล

...................................................................................................

รองศาสตราจารย์ ดร.ณฐพงศ์  จิตรนิรัตน์

อธิการบดีมหาวิทยาลัยทักษิณ

.